Houten gevelbeschietingen brengt extra risico’s met zich mee. Bij het ontwerp en uitvoering dient rekening gehouden te worden met mogelijke houtaantasting door een te hoog vochtpercentage en het krimp- en zwelgedrag van hout. Om schades aan het opdekwerk te voorkomen, wordt een aantal aandachtspunten gegeven.
Uitloging
Een dergelijk schadebeeld ten gevolge van uitlogende houtsoorten dient voorkomen te worden. In het voortraject dienen derhalve al keuzes gemaakt te worden om uitloging te voorkomen Daarvoor dient er altijd gekozen te worden voor een – houtsoorteigen afwerking – om uitloging / -uitbloei te voorkomen. Een dergelijke afwerking dient reeds vòòr montage op de bouw aangebracht te worden, dit gezien het feit dat de loogstoffen niet of nauwelijks te verwijderen zijn.
Overleg noodzakelijk
Er is garantietechnisch sprake van een zeer groot risico. Derhalve dient in het voortraject een dergelijke uitvoering, met een garantietechnisch zeer risco, doorgesproken te worden met de architect, eventuele opdrachtgever en/of de garantieplichtige ondernemer.
Een esthetisch gebrek
Bij Arbitrage gaat men veelal uit van het volgende uitgangspunt: ‘Van een esthetisch gebrek ingevolge de Garantie- en waarborgregelingen is sprake indien zowel de constructie alsmede de kwaliteit van de gebruikte materialen correct is en één en ander in beginsel vakkundig is uitgevoerd, waarbij zich echter verschillen in vorm, kleur en uiterlijk voordoen maar niet in zodanige mate dat dit ‘opvallend’ zichtbaar is.
Met ‘opvallend’ wordt bedoeld, bijvoorbeeld voor onvolkomenheden aan de plafondafwerking, dat bij iedere belichting – zowel dag- als kunstlicht – en in alle omstandigheden de gebreken ergerlijk zichtbaar zijn’.
Het betonwerk vertoont plaatselijke vlekvorming. Kleur- en tintverschillen en de hier ontstane vlekvorming vallen in principe onder de noemer; esthetisch gebrek.
Opleveringsarbitrage
In het kader van een opleveringsarbitrage dient u er rekening mee te houden dat openstaande bouwkundige gebreken en tekortkomingen van de opleverlijst en van uit de 3 maanden onderhoudstermijn, waaronder ook esthetische geschillen en bouwkundige leveringsgeschillen (bijvoorbeeld ontbrekende zaken verkeerde levering en een andere uitvoering o.d.) vallen, door de opleveringsarbiters worden getoetst. Gezien middels een geëigende afwerking de uitbloei van het hout voorkomen had kunnen worden, is een toewijzing zeer zeker niet uitgesloten.
totale tekst
Woningborg wordt nog al eens betrokken bij de klachtenafhandeling met betrekking tot houttoepassingen (zie bovenstaande foto).
Bij houten gevelbeschietingen wordt er naar onze mening nog al eens aan voorbij gegaan met betrekking tot de ontwerp- en uitvoeringseisen die bij deze toepassing behoren. Er dient wel te worden opgemerkt dat ook de kopers zich niet altijd realiseren dat een aankoopkeuze voor een bepaalde woning, met zich meebrengt dat er sprake zal zijn van ‘extra’ onderhoud.
Als de architect in het ontwerp van een project voor houten gevelbeschietingen heeft gekozen, dient u zich te realiseren dat dit in het kader van de door u verstrekte GIW- / Woningborggarantie extra risico’s met zich mee kan brengen.
Steeds vaker wordt Woningborg geconfronteerd met schades aan een donkere kleurstelling op houten geveldelen welke doorgaans door de architect is voorgeschreven. Door extreme hitteperioden- wat steeds vaker voorkomt- draagt dit bij aan een schadebeeld, met name krimp en scheluw trekken van de houten delen.
Hanteer hierbij de tabel uit deze ABC ( Buitenkozijnen) m.b.t. de juiste kleurstelling verdeeld over 3 klassen
Binnen uw risicoanalyse geldt er in principe maar één hoofdregel; houtaantasting ontstaat door een te hoog houtvochtpercentage. Daarnaast dient er nadrukkelijk rekening gehouden te worden met het natuurlijke ‘krimp en zwel’ gedrag van hout.
Verkeerde detaillering en/of uitvoeringsfouten hebben een directe relatie met het ontstaan van een directe of capillaire vochttoetreding in het hout. Dit is onafhankelijk van de toegepaste houtsoort, alleen het moment van schade wordt in de tijd gezien, ‘uitgesteld’.
Schades komen ondermeer voort uit het niet toepassen van de richtlijnen.
De schade op de foto van dit opdekwerk aan een naast liggend deel, komt voort uit een foutieve vernageling van de delen. Niet vernageld met twee nagels, maar rechtstreeks in het grondhout.
Een ander voorbeeld van het ‘smalle’ opdekwerk. Het smalle deel is ook tweezijdig vernageld aan de bredere delen in plaats van met een nagel in het grondhout.
Een ander punt van aandacht, om schade te voorkomen betreft de ‘aansluiting’ ter plaatse van het maaiveld.
Er wordt op deze schets voor een gevelbeschieting een maat aangegeven, > 30 cm, waardoor de gevelbeschieting is gevrijwaard van opspattend vocht en vuil.
Voor houten bergingen geldt dat de planken minimaal 5 cm vrij dienen te blijven van de eventueel door koper aan te brengen bestrating/tuinaanleg. U dient hiermee rekening te houden met het uitzetten van de peilmaat van de bovenkant van de fundering van de bergingen.
Met het oog op vochtdoorslag bij enkelschalige houten bergingen adviseren wij u dringend om bij het plaatsen van uw opdracht, aan de leverancier aan te geven dat de onderregel circa 1 cm smaller dient te zijn dan de staanders. Water dat door de delen slaat, stroomt dan ‘vrij’ voor de onderregel langs naar het maaiveld.
Aangezien een voortdurende vochtinwerking in het hout tot desastreuze gevolgen kan hebben, geven wij een aantal randvoorwaarden waarmee in de praktijk, altijd rekening dient te worden gehouden:
- In de waterbelaste zones dient het grondhout alzijdig te zijn behandeld of er dient duurzaam hout bijvoorbeeld klasse I te worden toegepast. Wordt er thermisch verduurzaamd hout toegepast, dient er rekening gehouden te worden met het feit dat dit hout minder sterk is en er de uittrekwaarde van de schroeven minder is. Hier dient de houtafmeting op aangepast te worden;
- Ook kan er sprake zijn van condensatie als gevolg van luchtlekken in of dampdiffusie door de achterconstructie. Of een condensbelasting door de nachtelijke uitstraling bij een metalen gevelbeplating;
- Kopse kanten dienen afgerond en tweemaal gegrond te worden;
- De delen ter plaatse van stuiknaden en hoekaansluitingen 10 mm vrijhouden;
- De bevestiging uitsluitend met roestvaste ringnagels of lens-kopschroeven.
- Alle grondhout in natte zones dient altijd alzijdig behandeld te zijn.
Een bevestiging met speciale clips heeft de absolute voorkeur omdat dan het houtoppervlak intact blijft en de beschieting 'vrij' kan werken.
Evenals een verticale gevelbeschieting kent ook een horizontale gevelbeschieting zijn detailleringen. Wordt hiermee onvoldoende rekening gehouden, dan is de kans op schade reëel aanwezig.
Naast de bovenstaande aanbeveling om (waar mogelijk) altijd speciale bevestigingsclips toe te passen, geldt er ook een aanbeveling om de nagel of schroef ter plaatse van de koppen van een open gevelbeschieting (om scheuren te voorkomen) minimaal 50 mm uit het einde van het deel te plaatsen. Tevens wordt er geadviseerd om bij alle houtsoorten altijd voor te boren. Afhankelijk van de breedte van de delen, tot 12 cm of breder, per tussenstijl een of twee nagels toepassen.
Omdat het krimp- en zwelgedrag van het hout bij een ‘te strakke’ verwerking tot [ernstige] schade kan leiden, dienen de delen met voldoende onderlinge ruimte te worden gemonteerd.
Tijdens de inspectie van het gebouw is gebleken dat er voornamelijk kopscheuren aanwezig zijn in het thermisch gemodificeerd vuren gevelhout. De rabatdelen zijn rondom 2 maal behandeld met Sansin SDF stain.
Deze kopscheuren welke langer zijn dan 40 mm voldoen niet aan de ingevolge garantienorm 6.2 te stellen eisen van de Garantie- en waarborgregeling. De ondernemer dient hier in het kader van de genoemde regeling tot vervanging over te gaan. De genoemde schimmel is zeer beperkt geconstateerd. In het kader van de genoemde regeling is dit niet toelaatbaar.
Ten aanzien van de achterconstructie geldt dat deze waterdicht dient te zijn. Derhalve dient er voor de isolatie een waterdichte- en dampdoorlatende folie aangebracht te worden. Bedenk hierbij, dat gezien de noodzakelijke ‘ruimten’ voor het kunnen opvangen van het krimp- en zwelgedrag of bij een open gevelbekleding, de toegepaste folie ook UV-bestendig moet zijn. Daarnaast dient een goede ventilatie achter de schroten gewaarborgd te worden. Met name bij een staande gevelbeschieting wordt dit aspect nog al eens veronachtzaamd.
Het regelwerk voor een verticale gevel beschieting moet zodanig aan gebracht worden dat een permanente ventilatie wordt gewaarborgd.
Hout buiten de waterlijn, het regelwerk en de gevelbeschieting dienen bestand te zijn tegen vochtindringing. Dus afhankelijk van de toegepaste houtsoorten is een alzijdige behandeling van het regelwerk of de gevelbeschieting nodig. Ook is een goede afwerking van het kopse hout noodzakelijk. Voor een goede hechting dient de rand afgerond te worden. Omdat veel zaagwerk op de bouw wordt uitgevoerd, zijn goede instructies aan het bouwplaatspersoneel noodzakelijk.
De dakdekker had weinig oog voor de gevolgen dan wel voor de functie van de dampopen waterkerende folie
Afschalen
Op de foto is te zien dat de ‘kopse’ vernageling kan leiden tot scheurvorming en zo een ongewenste vochttoetreding in het hout.
Op de foto hierboven is het ‘fenomeen afschalen van de jaarringen. De jaarringen van vroeg en laat hout laten los door een verschillend krimp en zwel gedrag, dit is hier goed zichtbaar.
Dit leidt tot klachtmeldingen van kopers. Vooral ten aanzien van het ‘afschalen’ doen, in de houtmarkt, diverse benamingen voor dit verschijnsel de ronde. Vaak om een door de koper geuite klacht af te wijzen. Dat er sprake is van een probleem, is voor ons evident. In sommige gevallen is er door het ‘afschalen’ (van messcherpe uitstekende houtnerven) sprake van een daadwerkelijk risico met betrekking tot lichamelijk letsel.
Met het oog op eventuele privaatrechtelijke claims, op basis van goed en deugdelijk werk, mogen hierbij de nodige vraagtekens worden gezet.
In de houtmarkt wordt dit probleem erkend. Een keuze voor de toepassing van fijnbezaagde delen in plaats van geschaafde delen biedt in ieder geval een oplossing. Hierbij dient wel de aantekening gemaakt te worden dat er meer verf aangebracht dient te worden. Dit houdt ook in dat deze afwerking langer intact blijft en zodoende tot minder arbitrages leidt, inzake enerzijds het schilderwerk en anderzijds ‘het afschalen’ van de delen.
Tot slot. Uitlogende houtsoorten voor gevelbekleding kunnen, afhankelijk van het ontwerp, leiden tot esthetische klachten van kopers. De toepassing in de gevel vergt extra aandacht van de projectvoorbereiding om klachten van kopers of VvE's te voorkomen. Omdat wij over houttoepassingen, naast onze praktijkervaring, ook diverse contacten hebben met onder andere Centrum Hout, hebben wij gebruik gemaakt van hun kennis.
Het ‘uitloogeffect’ van horizontale delen en verticale delen
In het voortraject kunt u bij de afdeling Techniek informatie inwinnen over de ‘mogelijkheden en risico’s’ van bepaalde door de architect aangegeven houttoepassingen in een onder GIW- / Woningborggarantie vallend project.
Het ‘uitloogeffect’ van horizontale delen en verticale delen
Indien van toepassing dergelijke constructies tijdens de voorbereiding en uitvoering te controleren op:
- dampremming en luchtdichtheid;
- waterkerende folie;
- voldoende ventilatie;
- afwerking grondhout in natte zones dient altijd alzijdig behandeld te of verduurzaamd te zijn;
- een eventuele brandwerende behandeling van de gevelbeschieting, bijvoorbeeld indien er langs de gevels een vluchtroute voert;
- pas roestvast stalen bevestigingsmiddelen toe;
- stuiknaden 10 mm vrijhouden (KVT ‘95);
- correcte behandeling van de toegepaste materialen, de delen in de werkplaats tweemaal gronden, op de bouwplaats eventueel kopse kanten nogmaals behandelen en tweemaal aflakken;
- de toepassing van ‘geperste’ houtvezelplaten kan tot ernstige schades leiden, indien er niet nauwlettend wordt gewerkt volgens de verwerkingsvoorschriften; doordat het basismateriaal uit kunstharsgebonden houtvezels bestaat werken deze platen onder invloed van temperatuur en vochttoetreding, derhalve moet de constructie voldoende geventileerd worden en moeten de platen onderling voldoende vrij worden gehouden en moeten de schroeven ‘ruimte’ hebben (gaten met 2 mm overmaat boren);
- indien er cementgebonden platen worden toegepast dient u er zich bewust van te zijn dat er voor de afwerking alleen een watergedragen muurverf wordt toegepast. Toepassing van een alkyd-verf leidt tot het verzepen en het onthechten van de verf. Los van deze bemerking verwijzen wij u naar de specifieke verwerkingsvoorschriften van de leverancier, omdat wij bij een aantal projecten zijn geconfronteerd met klachtmeldingen welke deels veroorzaakt werden door ‘afwijkingen’ van bedoelde voorschriften.
De afgelopen jaren zijn wij geconfronteerd met enkele ernstige projectmatige schadegevallen. In de bewuste projecten bleek dat de behandeling van het hout/plaatmateriaal onvoldoende was, met name de messing en groef/de kopse kanten. In combinatie met onvoldoende ventilatie resulteerde dit in vervanging van betimmeringen en zelfs van complete, in hout uitgevoerde, topgevels. Tijdens de uitvoering dient u rekening te houden met het onderhoud in de toekomst (het blijven kunnen behandelen van de kopse kanten van het (plaat-)materiaal.)) Voor ernstige houtrotschade bent u gedurende 10 jaar, uit hoofde van de garantienormen, aanspreekbaar.
Gootomtimmering
Bij de huidige ontwerpen komt het steeds vaker voor, dat er wordt gekozen voor een omtimmerde gootconstructie. Hier geldt dat het voorkomen van condensatie in de constructie een belangrijke ontwerp- en uitvoeringseis is.
Wordt hieraan niet voldaan zal dit leiden tot schimmelvorming en/of houtrot en in de wintermaanden tot ijspegelvorming.
Daarom moet de spouw van het gevelmetselwerk ter plaatse dichtgezet worden om infiltratie van ‘warme vochtige lucht’ tegen te gaan. Dit geldt ook voor de eventuele ‘woningscheidende’ spouw. Tevens moeten alle naden, die ‘vanuit de woning’ aansluiten op de gootomtimmering luchtdicht worden afgewerkt. De constructie van de goten dient.goed geventileerd te worden, zodat door luchtdoorstroming het temperatuursverloop in de gootomtimmering de buitentemperatuur kan volgen, en condensatie wordt voorkomen, dan wel dat eventuele vochtige lucht wordt ‘weggeventileerd’. Ook hier geldt: ventileren over de korte zijde van de omtimmering.
N.B. Wordt er een zinken goot toegepast, dan dient het onderhout ruw te zijn om condensvorming en aantasting (corrosie) van het zink ter plaatse te voorkomen. Na oplevering zijn er om de ijspegelvorming te voorkomen, langslatten gemonteerd en zijn er groeven in de beplating gemaakt. Echter de problemen bleven bestaan.
Na inspectie is besloten om een optimale ventilatie over de korte zijde te creëren. De later aangebrachte langslatten worden verwijderd en deze worden vervangen door dwarslatten om de 30 à 40 cm.
De gootbodem wordt aan de voor- en achterzijde (maximaal – Bouwbesluit) 10 mm vrij gehouden van de gevel en het boeideel.
Verstek en vernageling
Gesloten verstekken en stuiknaden (in plaatmateriaal) zijn niet toegestaan conform de verwerkings-voorschriften, waardoor eventuele garantie aanspraken niet worden gehonoreerd. De naden tussen het plaatmateriaal dienen ten minste 10 mm. breed te zijn zodat de kopkanten onderhouden kunnen worden.
Bij een afwijkende montage vervalt (door-gaans) de fabrieksgarantie. Door weersinvloeden kunnen verstekhoeken open gaan staan waarin capillair water wordt vastgehouden met houtrot tot gevolg. Door het aanhouden van naden van 10 mm is ook het regulier schilderonderhoud mogelijk.
Let op de nagels niet doordrevelen en schroeven niet te strak aandraaien, dit beschadigt de houtvezels ter plaatse waardoor waterindringing (houtaantasting) ontstaat. Voor de bevestiging uitsluitend roestvaste ringnagels of lens- / bolkopschroeven gebruiken.
Afwerking gevelbeschietingen
Het transparant afwerken van geveltimmerwerk of het toepassen van een dekkend systeem met temperatuurstijging > 40 C van houten gevelbeschietingen wordt ten zeerste ontraden. Dit advies is gebaseerd op een ‘normale’ onderhoudsfrequentie welke kopers mogen verwachten.
Er kan derhalve een keuze gemaakt worden tussen onderhoudsarme materialen, een dekkend afgeschilderde beschieting of een houtsoort die onbehandeld kan worden toegepast. Alle goede bedoelingen in aanmerking genomen, blijkt dat bijvoorbeeld een behandelde Western Red Cedar gevelbeschieting meer klachten genereert dan de onbehandelde toepassing.
Licht de kopers goed voor over de duurzame eigenschappen van de toegepaste houtsoort en de eventueel optredende natuurlijke (niet egale) vergrijzing (en soms een zwarte verkleuring) van het hout. Wij adviseren u deze aspecten al mee te nemen in verkoopfolders en technische omschrijving van de woning, zodat u na oplevering niet wordt geconfronteerd met een verzoek om arbitrage ten aanzien van niet volledige kopersinformatie. Hierbij dient het ontwerp zodanig te zijn dat er door uitloging van het hout geen vervuiling van de liggende gevel optreedt. Een keuze voor het al of niet behandelen na oplevering en het daaraan verbonden onderhoud, is daarmee voorbehouden aan de koper.
Onderhoud filmvormende afwerking WRC
Het behandelen van vergrijsde en verweerde western red cedar delen kan alleen plaatsvinden indien het geheel wordt teruggeschuurd tot op het gezonde hout. Want door de reliëf verschillen van voor- en najaarshout van het western red cedar worden in de praktijk echter alleen de hoogste ‘toppen’ geschuurd, waardoor slecht hechtende delen niet of nauwelijks worden verwijderd.
Het transparant afwerken van western red cedar delen met een filmvormend systeem staat garant voor extreem frequent onderhoud. Te gering aangebrachte verflagen op meest weer belaste delen bieden te weinig bescherming tegen weersinvloeden en zorgen voor toenemende degradatie van de ondergrond met alle onthechtingsverschijnselen als gevolg.
Gezien bovenstaande is het van belang, indien er door de architect is gekozen voor een dergelijke afwerking, de kopers te informeren over de specifieke onderhoudsaspecten.